Let’s Gro 2023 was een geslaagd driedaags festival over de toekomst van Groningen in het Groninger Forum. Hier mijn blog over de bijeenkomsten met Karim Amghar, Milio van de Kamp, Femke Kauligfreks en de theatergroep De Steeg uit Groningen.

Karim Amghar over kansenongelijkheid en schoolgebouwen

Karim Amghar is programmamaker, schrijver (nieuwste boek 'Hoor mij, Zie mij!), een populaire spreker op congressen, graag geziene gast in talkshows en ook nog deeltijd docent. Zijn thema’s zijn kansenongelijkheid, polarisatie, diversiteit en radicalisering. Hij heeft zelf na de basisschool een te laag advies meegekregen. Dat heeft een belangrijke rol gespeeld in zijn leven. Hij kwam in aanraking met het criminele circuit. Dat Karim weer op het juiste pad is gekomen heeft hij te danken aan personen die in hem geloofden. Uiteindelijk heeft Karim een universitaire opleiding afgerond. Om te laten zien wat ongelijkheid is liet Karim deze dia zien uit het onderzoek van SEO Economisch Onderzoek.

De scores op de eindtoets in het basisonderwijs correleren sterk met het gemiddelde inkomen van ouders. Bij een inkomen van minder dan 20.000 euro is het gemiddelde advies vmbo kader en bij een inkomen van 40.000 is het gemiddelde advies havo. Amghar besprak vervolgens oorzaken en gevolg en de oplossingen aan de hand van deze twee dia’s:

Het Rosenthaleffect is een fenomeen dat leraren, soms onbewust, verwachtingen hebben van bepaalde leerlingen. Met deze verwachtingen sturen ze impliciet de prestaties van leerlingen. Deze sturing kan zowel in positieve zin: hoge verwachtingen leiden tot betere prestaties als in negatieve zin: lage verwachtingen leiden tot slechtere prestaties. De fixed mindset staat tegenover een growth mindset. Bedenker Carol Dweck gaat ervan uit dat iedereen wordt geboren met een growth mindset. Als kind zie je in elke situatie kansen en mogelijkheden. Je gaat graag het avontuur aan en bent bereid uit je comfortzone te stappen om je doelen te bereiken. Heb je iets nog nooit gedaan? Dan denk je dat het je vast lukt! Een fixed mindset ontstaat op latere leeftijd, bijvoorbeeld door negatieve ervaringen of kritiek. Je gaat geloven dat persoonlijke groei afhankelijk is van talent, ziet al snel beren op de weg en blijft het liefst binnen de gebaande paden. Het Matheuseffect is de sociologische vakterm voor het rijker worden van de rijken en het armer worden van de armen. Bij de oplossingen pleitte Amghar voor het Carrefour model. Dit zelf bedachte model staat voor voldoende (meer dan nu) faciliteiten op scholen om alle leerlingen tegemoet te komen. Net als in de Franse mega-supermarkten moet je alles kunnen krijgen. De selectie na de basisschool in 7 vervolgopleidingen (praktijkschool, vmbo kader, vmbo basis, vmbo theoretische leerweg, vmbo gemengde leerweg, havo, vwo (inclusief gymnasium) is uniek in de wereld en is veel te vroeg. De Tienerschool kan volgens Amghar de overgang van basisschool naar voortgezet onderwijs verbeteren, maar ook de driejarige brede brugklas. 

Kansenongelijkheid ontstaat als je je talenten niet kunt ontwikkelen. 40% van het leren gaat volgens Karim Amghar via school en 60% buiten de georganiseerde leeromgeving. Als die 60% veel negatieve verleidingen kent, dan wordt het lastig om op het juiste pad van ontwikkeling en groei te blijven. Versterk dus de aantrekkingskracht van school.

Groningen wil de mooiste schoolgebouwen

Aan de bijdrage van Karim Amghar ging een presentatie vooraf van Bart van Kampen, architect van Zwarte Hond. Hij mag als curator een jaar lang leiding geven aan de manifestatie om te komen tot de mooiste en de beste schoolgebouwen in Groningen. Er zijn allerlei maatschappelijke ontwikkelingen die vragen om andere schoolgebouwen dan de standaard verzameling van lokalen om 30 leerlingen in kwijt te kunnen. Er zijn tal van onderwijsconcepten die verschillende eisen stellen aan gebouwen. Denk aan Montessori, Vrije school, Jenaplan, maar ook aan Agora, unit onderwijs, cluster onderwijs en Sudbury onderwijs. De gemiddelde levensduur van een school is momenteel 69 jaar, maar waarom bouwen we geen echte mooie schoolgebouwen die minstens 100 jaar meegaan, vroeg van Kampen. Het is meer duurzaam en de jaarlijkse kosten kunnen naar beneden. Om in de stemming te komen liet van Kampen een paar mooie voorbeelden uit Groningen zien, maar ook uit Spanje en Japan. Kunnen we de stad sterker maken met mooie schoolgebouwen? Aan het slot van zijn bijdrage, riep hij iedereen op om mee te doen met de manifestatie. Hoe we kunnen participeren in dit veelbelovende project is nog niet helemaal duidelijk. Hier de voorbeelden uit Spanje, Denemarken (Orestad) en Japan:

Milio van de Kamp

Milio van de Kamp heeft zijn levensverhaal opgeschreven in het boek: ‘Misschien moet je iets lager mikken’. Als kind groeide hij op in armoede en in een onveilige thuissituatie. Zijn vader was in de criminaliteit geraakt, zijn moeder heeft zich ondanks de armoede opgewerkt tot secretaresse bij een verzekeringsbedrijf, maar moest daar weg toen ze ziek werd. Dat leverde strijd op met het UWV.  De schulden namen toe en op een gegeven moment was er geen gas en licht meer in huis en geen vloerbedekking. En dat is midden in de winter afzien! Milio had problemen op de basisschool en kreeg het advies vmbo kader mee. Door de ervaringen van zijn moeder borrelde bij hem de wens op om psycholoog te willen worden. Dat is het niet geworden, maar wel universitair docent sociologie op de universiteit. Ondanks het advies van een docente op de middelbare school toen de leerlingen hun toekomstplannen mochten vertellen. Vol enthousiasme vertelde Milio dat hij psychologie wilde studeren. De docente reageerde met: ‘Misschien moet je iets lager mikken’. 

Leven in armoede betekent niet alleen een gebrek aan geld. Het is meer. Ook een gebrek aan reputatie, macht en mogelijkheden. Het houdt je klein. Schulden leiden tot constante stress, waardoor normaal functioneren lastig wordt. Het klein houden betekent schaamte, je minderwaardig en dom voelen. Het leidt tot een laag zelfbeeld. Milio is een sociale klimmer, ook wel klassemigrant genoemd. Het is hem gelukt om uit de greep van armoede te breken. Nu in die nieuwe wereld te zijn geland merkt hij dat hij zich toch ook nog vaak buitenstaander voelt. Er zijn drie opties. De eerste is helemaal aanpassen en de oude wereld achter je laten. De tweede optie is schakelen tussen twee werelden. En de derde optie is die van de loyalist. Doordringen in de nieuwe wereld, maar de normen en waarden van de oude meer gaan waarderen. De lezing van Milio lokte bij twee toehoorders hele persoonlijke geëmotioneerde reacties uit. Beide hebben in armoede geleefd en hebben zich via mbo4 en hbo ophoog gewerkt, maar voelen zich vaak nog niet thuis in de nieuwe wereld. De groeven van de oude wereld zijn diep. ‘Ik heb nog steeds moeite met naar een lezing als dit te gaan, omdat ik voel dat ik hier eigenlijk niet thuis hoor’, vertelde de hbo’er. Uit de zaal kwam de vraag of Milio nog last heeft van zijn verleden. Dat was zeker het geval. Door de tijd zonder warm water voelt Milio nog altijd voor het douchen met een uitgestoken hand of het water warm is. Brieven van de belastingdienst leveren nog vaak een schrikreactie op en als Milio een politieagent ziet gaat de capuchon af, recht hij zijn rug en groet vriendelijk. 

School is ongelooflijk belangrijk voor kinderen die leven in armoede. Net als Karim Amghar pleitte Milio voor het serieus nemen van ambities. Ban de ‘prison of low expectations’. Armoede staat momenteel volop in de belangstelling van de politiek. Dat is goed, maar het is opvallend dat het onderwerp pas serieuzer wordt genomen als de onderkant van de middenklasse wordt geraakt. Laten we anderen helpen. Laten we maatschappelijke grond creëren waarop iedereen z’n talenten kan laten groeien. 

De gemeente wil in gesprek met jongeren

De gemeente Groningen wil heel graag meer participatie van jongeren bij het beleid en uitvoering van gemeentelijke plannen. Per slot van rekening zijn veel plannen bedoeld voor de nieuwe generatie. Het onderwerp werd geopend door theatergroep De Steeg uit Groningen en daarna sprak filosoof en antropoloog Femke Kaulingfreks. Zij is lector Jeugd en Samenleving en bezet de Wibautleerstoel aan de UvA (Universiteit van Amsterdam) over de relatie burger en overheid bij grootstedelijke vraagstukken. Femke Kaulingfreks opende met de vraag: Wist u dat participatie een kinderrecht is?

De jongeren van De Steeg maakten duidelijk dat de wijze waarop jongeren mogen meedoen vaak niet aanspreekt bij jongeren. Het is een vorm van ‘adultisme’ zoals Femke Kaulingfreks dat later noemde. We vragen jongeren om zich te voegen naar de samenleving in plaats van te vragen om de samenleving mee vorm te geven. Het is meedoen aan iets, en niet zelf iets ontwikkelen. In een andere lezing pleitte Kaulingfreks voor meer ruimte voor eigenwijsheid van jongeren in plaats van participatie. De eigen expressie van jongeren moet serieus genomen worden. In formele jongerenparticipatie gaat het vaak om een jongerenraad. Een beperkte groep doet daar aan mee. Informele jongerenparticipatie komt vaak uit de hoek van kunst en cultuur. Op school wordt te weinig aandacht besteed aan het oefenen van het vormen van een eigen mening. Zeker jongeren op het vmbo voelen zichzelf vaak niet slim genoeg of niet goed genoeg geïnformeerd om mee te doen aan de formele participatie. Wil de gemeente ook die jongerengroep betrekken zal het anders moeten.  

Na de inleidingen ontstond er een geanimeerde discussie met de zaal over jongerenparticipatie waar de grote groep aanwezige jongeren (de theatermakers hadden vrienden en vriendinnen meegenomen) volop aan meedeed. De gemeente werkt op het gebied van jongerenparticipatie veel samen met Up to Us. Na de roep uit de zaal om door te praten gaf Romy Misran van Up to Us haar mailadres om door te geven dat je wilt meedoen aan een vervolgbijeenkomst. Heb ik gedaan.

Michiel Verbeek, 6 november 2023