Erik Ex, docent Geschiedenis en Onderwijs columnist van Trouw heeft net als ik met zeer belangstelling De Bermudadriehoek van Talent van Simon van Teutum gelezen. Erik Ex zou wel wat van dat jonge talent naar het onderwijs willen lokken. Goed idee, maar dan moet het onderwijs wel ingrijpend veranderen!

Mijn enthousiasme over het boek van Simon van Teutum heb ik opgeschreven in dit blog: https://www.michielverbeek.nl/berichten/de-les-van-de-bermudadriehoek-van-talent-van-simon-van-teutum-voor-het-onderwijs/. Ik heb daar ook lessen getrokken voor het onderwijs. Erik Ex schrijft in Trouw: ‘Op de feestjes waar ik kom, krijg ik dikwijls van vrienden uit het bedrijfsleven te horen dat ze een overstap naar het onderwijs overwegen. De reden? Ze halen geen zingeving meer uit het werken voor de winst’. Je kunt natuurlijk op latere leeftijd als zij-instromer overstappen op het onderwijs, maar Eric Ex ziet ze graag eerder komen. ‘Leraar word je het beste als twintiger, als je nog dicht bij de leerlingen staat en iedere dag opnieuw bereid bent om op je bek te gaan. En dus moeten we leren van de strategie van De Bermudadriehoek. Wellicht niet om te winnen, maar wel het spelletje mee te spelen. Om te beginnen kunnen we jonge academici vertellen dat het leraarschap een weg is naar leiderschap. Wie zijn hoofd koel houdt tussen dertig tweedeklassers, kan het overal. Vervolgens (hier valt nog een boel te winnen) kunnen we leraren in de dop in allerlei soorten traineeships, klasjes, talentprogramma's en coachinggroepjes zetten met gezellige borrels, ontmoetingen met de besten uit het veld, ontplooiingsmogelijkheden en netwerkkansen. Te moeilijk voor individuele scholen, maar grote besturen en het ministerie van Onderwijs zouden hier nu eens van meerwaarde kunnen zijn’, aldus Eric Ex.

Erix Ex is een beetje te optimistisch

Het zou geweldig zijn als een deel van die talentvolle jonge afgestuurden kiezen voor het onderwijs. Van de jonge docenten die nu starten in het onderwijs is ruim 30% binnen 5 jaar alweer vertrokken. Krijg je van die talentvolle toppers van Simon van Teutum binnen dan is de kans groot dat die binnen een jaar alweer weg zijn. Maar Ex wil leren van de aantrekkingskracht van de grote bedrijven in de Bermudadriehoek (consultancy, bankwezen, advocatenkantoren). Wat leert ons het boek van Simon van Teutum? De hyperambitieuze twintiger waar Van Teutum het over is uiterst competitief, gevoelig voor schouderklopjes en wil bovenal werken met de besten. Wat trekt deze ambitieuze twintiger aan in hun eerste baan? Allereerst charismatische collega’s (gravitas), de bevestiging dat ze bij de top horen (competitie), de bewondering van leeftijdsgenoten (status), kansen voor ontwikkeling (persoonlijke groei) en vooral de illusie dat alle opties nog open liggen (loopbaanbindingsangst). De baan als opstap voor iets anders: de springplank. Een McKinseyaan vertelde Van Teutum dat talent niet getrokken wordt door het bedrijfsleven, maar afgeschrikt worden door beperkte kansen en cultuur bij non-profit organisaties en de overheid. 

Een speedboot naast de onderwijstanker

In het huidige onderwijs is de aantrekkingskracht van de Bermudadriehoek niet te vinden en ook niet makkelijk te creëren. De voorstellen van Erik Ex zullen niet voldoende zijn, maar zijn poging zet wel aan om ‘op te denken’. Geef een groep zeer talentvolle twintigers de kans om als groep een nieuwe school met eigentijds onderwijs te ontwerpen. En laat ze die school daadwerkelijk realiseren en besturen. Stel dat daar iets moois uitkomt zou er opgeschaald kunnen worden naar 1 zo’n school in iedere provincie in het land. Zo’n groep ambitieuze twintigers kunnen zich laven aan nationale en internationale charismatische toppers uit het onderwijs. Ze gaan de competitie aan met het bestaande onderwijssysteem. Leeftijdsgenoten zullen zeker met bewondering naar ze kijken als ze met echte innovaties komen. Als ze dit tot een goede start weten te brengen zullen ze nieuw talent aantrekken en kunnen ze als ze dat willen hun horizon verder verbreden. Misschien dat de School for Moral Ambition van Rutger Bregman de eerste belangstellenden kan leveren. 

Michiel Verbeek