Opgroeien met Tegenwind is de nieuwe documentaire serie van Thomas Blom. De serie laat zien wat het betekent voor volwassenen om te leven in armoede en voor kinderen om op te groeien in armoede. Op het kennisfestival Let’s Gro in Groningen op zaterdag 8 november hebben we een voorproefje gekregen van de documentaire en een gesprek met de maker en twee ervaringsdeskundigen uit de documentaire.

Thomas Blom is een gerenommeerde programmamaker en schrijver. Hij heeft programma’s gemaakt over asielkinderen, over het mysterie Foukje Dillema, de Arabische Lente, de vuile olie van Shell, de miljarden van Gadaffi, portretten van Ruud Lubbers en Wim Kok  en nog veel meer. Hij heeft ook meegewerkt aan televisieprogramma’s als Zembla en Andere tijden Sport. Een gerenommeerde documentaire maker, zoals Miekel van der Zande als gesprekleider zei in haar inleiding.

Thomas Blom heeft als kind armoede aan den lijve ondervonden. Dat is een van de redenen van BNNVara geweest om hem te vragen voor deze documentaire serie. In het gesprek ging Blom niet verder in op zijn eigen geschiedenis. Met zijn mededeling ‘ik praat niet over mijzelf’ was daarmee genoeg gezegd. Zijn eigen ervaringen hebben er ongetwijfeld toe bijgedragen om de serie veel gevoel mee te geven. Thomas Blom wilde niet mensen portretteren die zielig zijn, maar betrokkenen zelf laten vertellen en laten zien hoe ze met de tegenwind omgaan. In de hoop dat er een brug geslagen kan worden tussen politiek en betrokkenen. Voor de serie is gefilmd in meerdere steden waaronder Groningen. In het voorproefje op het Let’s Gro festival kregen wij te zien hoe buddy Selima van Kansrijk Groningen het gezin van Lolkje begeleidde. Thomas Blom sprak erg lovend over het project Kansrijk Groningen en oprichter Marloes de Bie. 

In het eerste filmfragment zat Selima met de familie om tafel en kwam een brief van Leergeld Groningen aan de orde. De aanvraag voor de gymspullen was goedgekeurd. De spullen konden na overhandiging van de brief bij de winkel worden opgehaald. Voor ouders is het soms best lastig om op die manier je spullen te krijgen. Je zou het zo graag vanuit je eigen budget willen kunnen betalen. De dochter had minder schroom en wilde graag de gymspullen met de brief ophalen. 

Ervaringsdeskundigen

Selima vertelde dat ze zelf ook armoede aan den lijve heeft ondervonden in het opgroeien met verslaafde ouders. Thomas Blom benadrukte het belang van het inzetten van getrainde ervaringsdeskundigen. De gelijkwaardigheid is essentieel voor succes. Selima vertelde dat armoede krassen op je ziel aanbrengen en zich diep nestelt in je systeem. De grote kunst is om er verstandig mee om te gaan. Vooral bij kinderen is het gevaar dat ze zichzelf passeren en dat het verdriet, verslagenheid en de woede naar binnen slaat. Een remedie daartegen is gewoon praten, vertelde Julia, de dochter van Lolkje. Selima begeleidde het gezin met gevoel, met inlevingsgevoel en met tijd. Dat bleek een belangrijk punt in het verhaal van Carmel, ook een ervaringsdeskundige die nu bezig is met de scholing tot buddy. Zij is erg goed geholpen door het Wij team in Groningen in haar donkere tijd, maar het Wij team was om 17.00 uur dicht en de medewerkers niet meer bereikbaar. De behoefte aan contact bij Carmel was juist ’s avonds en ’s nachts. De buddy’s van Kansrijk Groningen zijn altijd bereikbaar. 

Eerst geld

In Zwolle is het beleid omgegooid. Daar krijgen ervaringsdeskundigen en het sociale team de mogelijkheid om in een crisissituatie direct te handelen met geld. En dan pas kijken wat er verder moet gebeuren. In een gezin van een alleenstaande moeder met dochter was het huis een grote puinhoop met een smerige vloer. Daar is de rommel opgeruimd en nieuw laminaat gelegd. Dat bood een mooi fundament voor het inzetten van hulp. Thomas Blom vertelde dat de nieuwe aanpak in Zwolle geleid heeft tot het terugdringen van het aantal jaarlijkse uithuisplaatsingen van 350 naar 90.

Buitengesloten

Een kind in armoede heeft de neiging om een uitnodiging voor een feestje of een speciale bijeenkomst te verstoppen, omdat er geen geld is om de uitnodiging te aanvaarden. Dat leidt snel tot een eenzaam gevoel en een gevoel van buitengesloten worden.

Verkeerde invloed

Carmel vertelde dat ze enorm opzag om op het podium haar verhaal te doen. Ze is in opleiding om buddy te worden bij Kansrijk Groningen, dus moest ze wel over haar angst heen stappen. Dat deed ze met verve. Zonder zichtbare schroom vertelde ze haar verhaal van terechtkomen in een groep met verkeerde invloed. Het bekende verhaal dat iedere keer met een beetje geld gaten werden gevuld. Voortdurend achter de feiten aanlopen. Zij sprak over ‘lost in myself’. De ontwikkelde stress begon fors in te werken in haar lichaam met fibromyalgie tot gevolg. Dat is een chronische aandoening die gekenmerkt wordt door langdurige pijn in spieren en bindweefsel, vaak vergezeld van stijfheid, vermoeidheid en slaapproblemen. Het is niet te genezen, wel kunnen klachten worden verminderd door een combinatie van beweging, rust, en andere leefstijlaanpassingen. Gelukkig kwam Carmel Selima tegen om uit de ellende te komen. De helpende ervaringsdeskundige wil graag afspreken bij iemand thuis, maar die wil juist graag ergens anders afspreken. Carmel vertelde dat thuis ontvangen veel stress oplevert. De boel moet aan de kant en je moet koffie, thee en misschien iets lekkers erbij aanbieden, terwijl daar misschien geen geld voor is.  Als je ergens naar toe gaat voor een gesprek kun je nog een leuk jurkje aantrekken en een beetje schijn ophouden! 

Wanneer wordt de serie uitgezonden?

De serie wordt vanaf 8 december in drie delen uitgezonden bij BNNVara. Thomas Blom hoopte dat de derde aflevering rond Kerst zal worden uitgezonden. In die aflevering zit waarschijnlijk een interessante kerstgedachte! Na de serie zullen er op verschillende plaatsen in het land meet-ups worden georganiseerd om de dialoog over opgroeien met tegenwind voort te zetten. Ook in Groningen komt er een meet-up. 

Nagesprek

Gespreksleider Miekel van der Zande vroeg na de filmfragmenten en het gesprek op het podium of er vragen waren. Het bleef stil. Toen meldde ik mij als bestuurslid van Leergeld Groningen. In het eerste fragment zagen we moeder Lolkje met de brief van Leergeld. Voor haar was dat niet alleen de vreugde om gymspullen voor haar dochter, maar ook een rot gevoel over formulieren invullen en dat je dit niet kunt betalen uit je eigen portemonnee. Ik wilde graag weten hoe de filmmaker en de ervaringsdeskundigen aankijken tegen een club als Leergeld. Thomas Blom was blij met mijn vraag. Belangrijk dat organisaties stilstaan bij hoe hun werk beleefd wordt door betrokkenen. In de gemeente Zwolle zijn er 42 regelingen voor mensen in armoede. Veel regelingen kennen veel controle omdat er veel wantrouwen is. Gelukkig is dat bij Leergeld niet het geval. Na de aanvraag hoeft alleen de Stadsjerpas getoond te worden of een bewijs van een inkomen tot 120% sociaal minimum. Leergeld opereert vanuit vertrouwen. Selima was ook positief over Leergeld, maar noemde het wel ‘pleisters plakken’. Zowel Thomas Blom, als Selima en Carmel benadrukten de wens dat aanvragen makkelijk gemaakt moeten worden  en behandeld worden vanuit vertrouwen. Wat zou het fijn zijn voor een gezin die hulp nodig heeft bij een partij terecht kan voor empathische hulpverlening door ervaringsdeskundigen en een partij die direct benodigde middelen bij elkaar kan rapen voor het gezin!

Michiel Verbeek